Boece

1. Nos jove omne quandius que nos estam,
2. de gran follia per folledat parllam;
3. quar no nos membra per cui viuri esperam,
4. qui nos soste tan quan per terra annam
5. e qui nos pais que no murem de fam,
6. per cui salv esmes per pur tan que ll clamam.
7. Nos jove omne menam ta mal jovent,
8. que us non o preza, si s trada son parent,
9. senor ni par, si ll mena malament,
10. ni l' us vel l' aitre[=altre] si s fai fals sacrament.
11. Quant o a fait, mija no s' en repent
12. e ni vers deu no 'n fai emendament.
13. Pro non es gaigre, si penedenza 'n pren:
14. dis que l' a bresa[=presa], mija nonqua la te,
15. que eps lor forfazc sempre fai epsament,
16. laisa 'n deu, lo grant omnipotent
17. ki l mort & vius tot a in jutjamen.
18. Eps li satan son en so mandamen:
19. ses deu licencia ja non faran torment.
20. En anzs en dies foren ome fello:
21. mal ome foren, aora sunt pejor.
22. Volg i Boecis metre quastiazo:
23. auvent la gent fazia en so sermo
24. creessen deu qui sostenc passio,
25. per lui aurien trastut redemcio.
26. Mas molt s' en penet, quar non i mes foiso,
27. anz per eveja lo mesdren e preiso.
28. Donz fo Boecis, corps ag bo e pro,
29. cui tan amet Torquator Mallios.
30. De sapiencia no fo trop nuallos,
31. tant en retenc que de tot no 'n fo blos.
32. Tan bo essemple en laiset entre nos,
33. no cuid qu' e Roma om de so saber fos.
34. Coms fo de Roma, e ac ta gran valor
35. aprob Mallio lo rei emperador
36. el era l meler de tota la onor;
37. de tot l' emperi l tenien per senor.
38. Mas d' una causa u nom avia genzor:
39. de sapiencia l' apellaven doctor.
40. Quan veng la fis Mallio Torquator,
41. donc venc Boeci ta gran dolors al cor,
42. no cuid aprob altre dols li demor.
43. Morz fo Mallios Torquator dunt eu dig:
44. ec vos e Roma l' emperador Teiric;
45. del fiel deu no volg aver amig.
46. No credet deu lo nostre creator;
47. per zo no l volg Boecis a senor
48. ni gens de lui no volg tener s' onor.
49. Eu lo chastia ta be ab so sermo,
50. e Teirix col tot e mal sa razo;
51. per grant evea de lui volg far fello:
52. Fez u breu faire per gran decepcio
53. e de Boeci escrivre fez lo nom
54. e si l tramet e Grecia la regio.
55. De part Boeci lor manda tal raizo,
56. que passen mar, guarnit, de contenço:
57. eu lor redra Roma per traazo.
58. Lo senz Teiric miga no fo de bo:
59. fez sos mes segre, si lz fez metre e preso.
60. El capitoli l endema al di clar,
61. lai o solien las altras leis jutjar,
62. lai veng lo reis sa felnia menar.
63. Lai fo Boecis e foren i soi par.
64. Lo reis lo pres de felni' a reptar,
65. qu' el trametia los breus ultra la mar,
66. a obs los Grex Roma volia tradar;
67. pero Boeci anc no venc e pesat.
68. Sal en estant e cuidet s' en salvar;
69. l' om no l laiset a salvament annar.
70. Cil li faliren que l solient ajudar,
71. fez lo lo reis e sa charcer gitar.
72. Ec vos Boeci cadegut en afan,
73. e granz kdenas[=kadenas] qui l' estan apesant.
74. Reclama deu de cel lo rei lo grant:
75. " domne pater, e te m fiav' eu tant,
76. e cui marce tuit peccador estant.
77. Las mias musas qui ant perdut lor cant
78. de sapiencia anava eu ditan;
79. plor tota dia, faz cosdumna d' efant:
80. tuit a plorar repairen mei talant.
81. Domne pater, tu qui m sols goernar,
82. e te m soli' eu a toz dias fiar,
83. tu m fezist tant e gran riqueza star
84. de tota Roma l' emperi aig a mandar:
85. los savis omnes en soli' adornar.
86. De la justicia que grant aig a mandar,
87. no t servij be, no la m volguist laisar:
88. per aizo m fas e chaitiveza star.
89. Non ai que prenga ne no posg re donar,
90. ni noit ni dia no faz que mal pensar.
91. Tuit mei talant repairen a plorar. "
92. Hanc no fo om, ta gran vertut agues,
93. qui sapiencia compenre pogues.
94. Pero Boecis no 'n fo de tot mespres:
95. anc no n vist u qui tant en retegues.
96. Lainz e las carcers o el jazia pres,
97. lainz comtava del temporal cum es,
98. de sol e luna, cel e terra, mar, cum es.
99. " Nos e molz libres o trobam legen ",
100. dis o Boecis e sso gran marriment,
101. quant e la carcer avia l cor dolent,
102. " molt val lo bes que l' om fai e jovent,
103. com el es velz qui pois lo soste.
104. Quan ve a l' ora, que l corps li vai franen,
105. per be qu' a fait deus a ssa part lo te.
106. Nos de molz omnes nos o avem veut,
107. om per veltat non a lo pel chanut:
108. o es eferms o a afan agut.
109. Cellui vai be qui tra mal e jovent,
110. e cum es velz, donc estai bonament;
111. deus a mes e lui so chastiament.
112. Mas quant es joves & a onor molt grant
113. et evers deu no torna so talant,
114. cum el es velz, vai s' onors descaptan:
115. quant se reguarda, no 'n a ne tan ne quant,
116. la pelz li rua, hec lo kap te tremblant;
117. morir volria e es e gran masant.
118. Trastota dia vai la mort reclaman
119. ella no l pren ne no l' en fai semblant.
120. Drez es e bes que l' om e deu s' esper,
121. mas non es bes que s fi e son aver.
122. Ta mala fe nulz om no pot veder:
123. l' om l' a al ma, miga no l' a al ser.
124. Cum l' us lo pert, a l' altre ve tener.
125 E la morz a epsament mala fe:
126. l' om ve u ome quaitiu e dolent,
127. o es malaptes o altre pres lo te,
128. non a aver ni amic ni parent;
129. e dunc apella mort ta dolzament,
130. crida e ucha: morz, a me quar no ves ?
131. Ella s fen sorda, gens a lui non atend;
132. quant menz s' en guarda, no sap mot quan lo s prent.
133. Si cum la nibles cobre l jorn lo be ma,
134. si cobre avers lo cor al christia,
135. qui tant i pessa que al no fara ja;
136. e deu no s fia ni deus e lui e no ma.
137. Quan se reguarda, per o res no l rema. "
138. Molt fort blasmava Boecis sos amigs
139. qui lui laudaven, dereer euz dias antix
140. qu' el era coms molt onraz e rix,
141. et evers deu era tot sos afix.
142. Molt lo laudaven e amic e parent,
143. c' ab damrideu se tenia forment.
144. Pero Boecis trastuz los en desment:
145. no s' es acsi cum anaven dicent.
146. Cel non es bos que a frebla scala s te,
147. qui tota ora sempre vai chaden:
148. aquel qui l' a non estai fermament.
149. E quals es l' om qui a ferma schala s te ?
150. Bos christias, qui cre perfeitament
151. deu la paterna, lo rei omnipotent,
152. & en Jhesu que ac tan bo talent,
153. chi nos redems de so sang dolzament,
154. e sanctum spiritum qui e bos omes desend:
155. que que l corps faça, eu li vai l' arma dozen.
156. Bos cristians qui a ital eschala s te,
157. cel no 'n quaira ja per negu torment.
158. Cum jaz Boecis e pena charceral,
159. plan se sos dols e sos menuz pecaz,
160. d' una donzella fo lainz visitaz:
161. filla 's al rei qui a gran poestat.
162. Ella 's ta bella, reluz ent lo palaz.
163. Lo mas o intra inz es granz claritaz:
164. ja no es obs fox i ssia alumnaz.
165. Veder ent pot l' om per quaranta ciptaz.
166. Qual ora s vol, petita s fai asaz.
167. Cum ella s' auça, cel a del cap polsat;
168. quant be se dreça, lo cel a pertusat,
169. e ve lainz tota la majestat.
170. Bella 's la domna e l vis a tant preclar,
171. davan so vis nulz om no s pot celar;
172. ne eps li omne qui sun ultra la mar
173. no potden tant e lor cors cobeetar
174. qu' ella de tot no vea lor pessar.
175. Qui e leis se fia, morz no l' es a doptar.
176. Bella 's la domna, mas molt es de longs dias[=dis],
177. no s pot rascundre nulz hom denant so vis:
178. hanc no vist omne, ta grant onor agues,
179. s il forfez tan dont ella s rangures,
180. sos corps ni s' anma miga per ren guaris:
181. quoras que s vol, s' en a lo corps aucis,
182. e pois met l' arma en effern e l somsis.
183. Tal li comanda qui tot dias la bris,
184. ella smetessma ten claus de paradis,
185. quoras que s vol, lainz col sos amigs.
186. Bel sun li drap, no sai nomnar lo fil,
187. mas molt per foren de bon e de sobtil.
188. Ella se fez, anz avia plus de mil.
189. Tan no son vel, miga lor prez avil.
190. Ella medesma teiset so vestiment,
191. que negus om no pot desfar neienz;
192. pur l' una fremna qui vert[=vers] la terra pent
193. no comprari' om ab mil livras d' argent.
194. Ella ab Boeci parlet ta dolzament:
195. " Molt me derramen donzellet de jovent,
196. que zo esperen que faza a lor talen.
197. Primas me amen, pois me van aissent;
198. la mi' amort[=amor] ta mal van deperden. "
199. Bel sun li drap que la domna vestit,
200. de caritat e de fe sun bastit.
201. Il sun ta bel e ta blanc e ta quandi,
202. tant a Boecis lo vis esvanuit
203. que el zo pensa uel sien amosit.
204. El vestiment, en l' or qui es repres,
205. desoz avia escript u pei grezesc:
206. zo signifiga la vita qui en ter' es.
207. Sobre la schapla escript avia u tei grezesc,
208. zo signifiga de cel la dreita lei. 2
209. Antr' ellas doas depent sun l' eschalo;
210. d' aur no sun ges, mas nuallor no sun.
211. Per aqui monten cent miri' auzello;
212. alquant s' en tornen aval arreuso,
213. mas cil qui poden montar al Œò alçor,
214. en epsa l' ora se sun d' altra color.
215. Ab la donzella pois an molt gran amor.
216. Cals es la schala, de que sun li degra ?
217. Fait sun d' almosna e fe e caritat;
218. contra felnia sunt fait de gran bontat,
219. contra perjuri de bona feeltat,
220. contr' avaricia sun fait de largetat,
221. contra tristicia sun fait d' alegretat,
222. contra menzonga sun fait de veritat,
223. contra lucxuria sun fait de castitat,
224. contra superbia sun fait d' umilitat.
225. Quascus bos om si fai lo so degra.
226. Cal sun li auzil qui sun al tei montat,
227. qui e la scala ta ben an lor degras ?
228. Zo sun bon omne qui an redems lor peccaz,
229. qui tan se fien e sancta trinitat,
230. d' onor terrestri non an gran cobeetat.
231. Cal an li auzil significacio,
232. qui de la schala tornen arreuso ?
233. Zo sun tuit omne qui de joven sun bo,
234. de sapiencia qui conmencen razo,
235. e, cum sun vell, esdevenen fello
236. e fan perjuris e granz traicios.
237. Cum poisas cuida montar per l' eschalo,
238. cerqua que cerca, no i ve miga del so:
239. ven lo diables qui guarda l baratro,
240. ven acorren, si l pren per lo talo,
241. fai l' acupar a guisa de lairo,
242. fai l' aparer, de tot no l troba bo.
243. Bella 's la domna e granz, per ço sedenz.
244. No vist donzella de son evaiment:
245. ella 's ardida, si s foren soi parent.
246. E sa ma dextra la domna u libre te,
247. toz aquel libres era de fog ardenz:
248. zo 's la justicia al rei omnipotent.
249. Si l' om forfai e pois no s' en repen
250. & evers deu no n faz' amendament,
251. quora que s vol, ab aquel fog l' encent;
252. ab aquel fog s' en pren so vengament.
253. Cel bona i vai qui amor ab lei pren,
254. qui be la ama e per bontat la te:
255. quan se reguarda, be bo merite l' en rent.
256. El ma senestro ten u sceptrum reial:
257. zo signifiga justici corporal
258. de pec